- Μπαντού
- (από το Μπα, πρόθημα ενδεικτικό του πληθυντικού και Ντου = άνθρωπος). Λαοί που είναι εγκατεστημένοι σε μεγάλο τμήμα της Μαύρης Αφρικής, από τις ατλαντικές ακτές του Καμερούν έως τις εκβολές του Τζούμπα, μέχρι του νότιου άκρου της ηπείρου, εκτός από τα νοτιοδυτικά εδάφη της Αφρικής, όπου απομονωμένοι ζουν μόνο οι Μ. Χερέρο.
Χαρακτηριστικό των λαών Μ. είναι η θεμελιώδης γλωσσική ενότητα, γιατί από φυλετική άποψη είναι ετερογενείς. Γι’ αυτό υποστηρίζεται ότι οι λαοί αυτοί έφτασαν στα εδάφη όπου βρίσκονται σήμερα, ξεκινώντας από μια περιοχή κοντά στις μεγάλες ισημερινές λίμνες, όταν πια είχαν διαμορφωθεί οι φυλετικές ποικιλίες. Η κατανομή των ομάδων και των φυλών είναι πολύ περίπλοκη· μπορούν όμως να χωριστούν σε βορειοανατολικούς λιμναίους Μ. (Μπαχίμα, Μπατούτσι κλπ.) και παράκτιους (Σουαχέλι και Μακούα), σε βορειοδυτικούς των ακτών (Μπατέκε, Μακόνγκο κλπ), σ’ εκείνους των λεκανών του Λουαλάμπα και του Κασάι (Μπακούμπα, Μπαλούντα, Μπαλούμπα) και τέλος στους νότιους Μ., μεταξύ των οποίων είναι οι Μπασούτοι ή Μπασότο, οι Μπετσουάνα, οι Μπατόνγκα και οι Χερέρο· οι τελευταίοι αυτοί είναι απομονωμένοι στις νοτιοδυτικές περιοχές, σ’ ένα έδαφος που περιβάλλεται από Βουσμάνους και Οτεντότους.
γλώσσες μ. Η γλωσσική οικογένεια μ. καλύπτει όλη σχεδόν τη νότια Αφρική, εκτός από μικρές σκόρπιες περιοχές προς ΝΔ (που κατοικούνται από Οτεντότους και Βουσμάνους) και μερικές ζώνες του εσωτερικού του Κογκό. Όταν οι αρχικοί εισβολείς, που μιλούσαν γλώσσες μ., έφτασαν στην Αφρική, δεν τη βρήκαν έρημη: η κεντρική και νότια Αφρική έπρεπε, πράγματι, να ήταν κατοικημένη από πολλές χιλιάδες χρόνια, αρχικά από τους Βουσμάνους κι ύστερα από Βουσμάνους και Οτεντότους. Είναι πιθανό ότι η εισβολή των λαών της γλώσσας μ. – που έγινε κατά διαδοχικά κύματα – συνδέεται με μια μερική και προσωρινή ερήμωση της νότιας Αφρικής από τον πληθυσμό της. Ακόμα κι αν οι λαοί της γλώσσας μ. δεν αποτελούν χωριστή φυλή (από σωματική άποψη) από τους Αφρικανούς που μιλούν άλλες γλώσσες, η σημασία της γλωσσικής οικογένειας είναι μεγάλη και αυξήθηκε κατά τα τελευταία χρόνια εξαιτίας διάφορων παραγόντων, όπως το πέρασμα από το προφορικό στάδιο στο στάδιο της γραπτής φιλολογίας, η εμφάνιση ιθαγενών εφημερίδων και η προσφυγή στις ιθαγενείς γλώσσες για τη διδασκαλία στη μέση εκπαίδευση. Ενώ στην Αφρική, στα Β της γλωσσικής αυτής περιοχής, μιλιέται ένας μεγάλος αριθμός γλωσσών, που διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους και είναι δύσκολο για τους Ευρωπαίους να τις μάθουν, στην περιοχή της μ., αντίθετα, υπάρχουν διάλεκτοι που συνδέονται στενά η μία με την άλλη και χαρακτηρίζονται από σχετικά απλή και ομοιογενή δομή, κι έτσι μπορεί κανείς να τις μάθει με σχετική ευκολία. Μεταξύ των γενικών χαρακτηριστικών των γλωσσών αυτών είναι, στο φθογγολογικό πεδίο, η κατάληξη όλων των λέξεων σε φωνήεν, που μετριάστηκε αργότερα από μια διαδοχική γλωσσική εξέλιξη ώστε να παρουσιάζονται μερικές εξαιρέσεις. Όσο για το μορφολογικό, το κυριότερο κοινό χαρακτηριστικό στις γλώσσες αυτές είναι η εγκατάλειψη των προθημάτων και επιθημάτων, είτε στο όνομα είτε στο ρήμα. Τα θέματα των διάφορων ρηματικών χρόνων είναι πολυάριθμα: στη διάλεκτο Κοόνγκο, π.χ., το ρήμα kwisa = έρχομαι, έχει έναν πραγματικό ενεστώτα, ikwisa· έναν στιγμιαίο παρωχημένο, ngisidi· έναν απώτερο παρωχημένο yayisidi· έναν μέλλοντα, sarigisa· έναν μέλλοντα στιγμιαίο, sήgisa· ένα τετελεσμένο μέλλοντα, saήgisa· ένα μέλλοντα βέβαιο, ngisa· κι έναν αόριστο, yayisa.
Στο Καμερούν ζουν πολλοί λαοί Μπαντού, που έχουν έρθει σε επιμειξία με άτομα τα οποία ανήκουν κυρίως σε καθαρά σουδανικές φυλές· χαρακτηριστικός τύπος γυναίκας Μπαντού του Καμερούν.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα των λαών Μπαντού είναι η γλωσσική ενότητα.
Dictionary of Greek. 2013.